In Nederland zijn veel jonge kinderen met een andere moedertaal dan het Nederlands. Om deze kinderen en hun ouders een plek te geven in onze maatschappij, is het fijn om zo vroeg mogelijk met het Nederlands te beginnen. De taalgevoelige periode duurt maar tot het zesde levensjaar, daarom is het essentieel dat jonge kinderen en hun ouders hier goed in begeleid worden.

Maar wat is dan de juiste begeleiding?

Na 20 minuten zitten is ons brein al bijna niet meer actief. Met baby’s, peuters en kleuters zitten, is eigenlijk nutteloos; zij leren het meest door te bewegen en te spelen. Door met hun lichaam en hun zintuigen concepten te ervaren (zoals hoog en laag, breed en smal, vormen, gooien met blaadjes, hun lichaamsdelen laten dansen op muziek) waar vervolgens door een professionele begeleider met een Nederlandse moedertong de juiste begrippen bij worden benoemd.

Hij luistert he-le-maal niet!

Zo was ik een paar jaar geleden in Gouda op een basisschool in een kleuterklas. De leerkracht waarschuwde me van tevoren al: “Van hem hoef je niets te verwachten hoor, hij komt net uit Polen en hij doet zo vervelend in de klas. Hij doet niet eens mee aan een kringgesprek en hij luistert ook he-le-maal niet.” Meestal moedig ik leerkrachten aan om de les mee te doen, maar deze leerkracht had volgens mij een ander beeld nodig van deze leerling. Ik vroeg haar om aan de kant te gaan zitten en om de kinderen te observeren.

Zo gezegd, zo gedaan. De jongen kroop rechts achterin de hoek, niet echt van plan om er nog uit te komen. Gelukkig had ik mijn toverstokjes meegenomen. “Kom allemaal maar eens lekker bij me zitten.” begon ik dapper. Gelukkig, de jongen zag de toverstokken en kwam er ook bij zitten. “Het is koud vandaag hè, brrrrrr!” poogde ik, met mijn handen wrijvend over mijn armen. Hij knikte, wreef ook met zijn handen over zijn armen. Ik danste de Skaters Waltz met deze kleuterklas. Een fijne sfeer en in de tussenstukjes zitten steeds 5 accenten waarop we met onze toverstok ineens allemaal een rondje konden draaien op het ijs. Precies op de maat. Na een keer proberen wisten alle kinderen waar ze aan toe waren, nu gingen we het hele muziekstuk uitdansen; ze mochten het aantal draaien ook benoemen: 1e 2e 3e 4e 5e.

De jongen klaarde op. Muziek aan en zwieren maar! Alle kinderen oefenden met schaatsen, achteruit en vooruit. Door af te kijken bij de andere kinderen wist hij ook wat de bedoeling was. Toen kwam het eerste tussenstukje, de spanning was voelbaar in het speellokaal. De juf zat met een rechte rug en haar wenkbrauwen omhoog te wachten op wat haar kinderen zouden doen. Meestal draaien alle kleuters de eerste keer vaak lekker op hun eigen timing en roepen een keer “4! Eh… 5!” tussendoor. De jongen keek omhoog, luisterde naar de impuls vanuit de muziek en draaide precies op de telling zijn 5 rondjes. Met een grote glimlach keek hij daarna naar de kant waar zijn juf en ik een feestje vierden. Sinds dat moment hoorde hij erbij, had hij ook zijn plek gevonden in de klas. En zijn juffrouw kon hem met andere ogen bekijken doordat ze even afstand had kunnen nemen van haar druktemakers.

 

Stel je eens voor…

Kinderen met een andere moedertaal, hebben vaak veel moeite met het Nederlands. Het is ongeveer hetzelfde alsof wij zouden verhuizen naar China. Probeer het je eens voor te stellen hoe mensen daar tegen je praten; kun jij nog een woord van een zin onderscheiden? Begrijp jij de emoties op hun gezicht? Voelt de melodie, het ritme en de klank van de Chinese taal als het Nederlands? Ik heb op alles “Nee” geantwoord. Zo is het exact voor kinderen die hier in Nederland zijn. Of ze vrijwillig hier gekomen zijn of dat ze gevlucht zijn, het voelt niet prettig als je op een (voor)school komt en de juf niet kunt begrijpen.

Als onze docenten Taaldans® en Rekendans® geven aan peuters en kleuters die nog geen Nederlands spreken, is de eerste uitdaging om de kinderen bij elkaar in de kring te krijgen en met handen en voeten duidelijk te maken dat we met ze komen dansen. We zeggen onze namen tegen elkaar en ze worden uitgenodigd om op een sticker in de kring te gaan staan. We geven zo min mogelijk talige instructie, maar we beginnen het liefst met een simpel dansmoment, zodat iedereen mee kan doen en zich veilig kan voelen. In de weken daarna ontspannen de kinderen zichtbaar, ze weten wat er komt, ze kunnen lachen tijdens de les, we kunnen handen vasthouden in de kring  en we werken aan het koppelen van een begrip aan een dansbeweging. Al snel zeggen ze hun lichaamsdelen hardop mee als we de douchedans doen. Ze leren richtingen in de ruimte, met hun lichaam reageren op de muziek en ook leren ze Nederlandse liedjes zingen.

Voordelen

De voordelen van dansend Nederlands leren zijn groot. Kinderen vinden het leuk en stellen zich snel open. Doordat beweging een universele taal is, kan iedereen meedoen, ongeacht afkomst, geloof of taal. Iedereen is gewoon weer kind, hetzelfde kind als alle andere kinderen. En dat maakt dat de woordenschat zo snel groeit, dat ze plezier krijgen in lezen, dat ze leren tellen, beter leren luisteren en dat ze als ik er niet ben zelf op hun kamer verder oefenen. Een mooie lijst met voordelen:

1. Kinderen moeten veel bewegen; al vanaf de geboorte.
2. Het brein profiteert van beweging: motoriek en geheugen betreffen zelfs dezelfde neurale systemen.
3. Dans combineert beweging met muziek en zou hypothetisch de ideale leeromgeving kunnen zijn.
4. De kleine hersenen zijn verantwoordelijk voor het leren van nieuwe bewegingen. Dit hersendeel is actiever bij beweging op muziek (dans) dan bij beweging zonder muziek.
5. Wanneer kinderen zich motorisch onvoldoende ontwikkeld hebben, dit ook van invloed is op de leerprestaties. Daarom is bewegen voor jonge kinderen een daadwerkelijke levensbehoefte.
6. In de jonge kind periode (0-6) worden veel belangrijke functies grotendeels ontwikkeld door het kind te laten spelen, ontdekken en bewegen. Ontwikkelt een kind deze vaardigheden voor het zevende levensjaar niet, dan ontstaan er op latere leeftijd leer- en gedragsproblemen.
7. Bij beweging komen ‘gelukshomonen’ vrij waardoor kinderen zich prettig voelen.
8. Dansen zorgt voor een vermindering van stress en een toename van sociaal gedrag.
9. Door een begrip aan een beweging te koppelen werken niet alleen de hersenen maar ook het fysieke geheugen mee aan de verwerving van nieuwe begrippen.
10. Kinderen zijn beter geconcentreerd en scoren beter op bepaalde cognitieve testen wanneer de lesinhoud bewegend wordt aangeboden.
11. Doordat kinderen op school beweging en leren combineren (bewegend leren) zijn kinderen fysiek actiever. Dit wordt geassocieerd met een betere motorische ontwikkeling en verminderde cardiovasculaire risicofactoren. Er zijn indicaties dat bewegend leren een rol kan spelen in de preventie van overgewicht en zwaarlijvigheid en in de ontwikkeling van cognitie.
12. Kunstlessen bieden kinderen een ervaring die ze op geen enkele andere manier meemaken. Bewegende kunstlessen (zoals dans) waarin een begrip aan een beweging wordt gekoppeld en waarbij muziek geïntegreerd wordt, lijken in de praktijk succesvol te zijn.
13. Het bewegen moet dan wel aan een aantal eisen voldoen. Wil het werken, dan moeten kinderen wel minimaal twintig minuten hebben bewogen. En verder gebeurt er ook niet veel als ze af en toe even een spurtje maken, maar het grootste deel van de dag op hun billen zitten. Niet bewegen om het bewegen, maar bewegen in een uitdagende omgeving.

Onderzoek toont het aan

De meeste mensen weten niet dat je met lichaamsbeweging óók werkt aan je geheugen, aan je cognitieve functies, schrijft Professor Dr. Erik Scherder in zijn boek: Laat je brein niet zitten. Lichaamsbeweging en cognitieve inspanning doen een beroep op dezelfde circuits in het brein; het betreft dezelfde neurale systemen. Verbindingen tussen hersengebieden waarvan we dachten dat ze alleen bedoeld zijn voor geheugenprocessen, blijken ook belangrijk te zijn voor motorische processen. Bewegen is niet alleen van belang voor de slanke lijn, maar zeker ook voor de conditie van het brein! En omdat dansen als activiteit beweging met muziek combineert – en met emotionele expressie en sociale interactie – oppert Scherder dat dans weleens de ultieme verrijkte leeromgeving kan zijn.

Als we dieper in de hersenen kijken, komen we bij de kleine hersenen. Uit onderzoek (1) blijkt dat een onderdeel van de kleine hersenen – de ‘anterior vermis’ – actiever is wanneer er gedanst wordt op muziek, dan wanneer er bewogen wordt zonder muziek. Zet maar eens muziek aan, kijk naar de glimlach op de gezichten en zie hoe de kinderen als vanzelf in beweging komen. Muziek zet namelijk de kleine hersenen aan. De kleine hersenen zijn maar zo klein als een perzik, maar dit deel van de hersenen bevat meer dan de helft van alle neuronen in de hersenen – wat aangeeft hoe belangrijk dit hersendeel is bij het leren bewegen. De kleine hersenen zijn verantwoordelijk voor het aanleren en automatiseren van nieuwe (dans)bewegingen.

Dat beweging ook invloed heeft op de leerprestaties is al uit veel onderzoeken gebleken. Betsy van de Grift: “Kilometers lange onderzoeken tonen aan dat wanneer kinderen zich motorisch onvoldoende ontwikkeld hebben, dit ook van invloed is op de leerprestaties. Daarom is bewegen voor jonge kinderen een daadwerkelijke levensbehoefte.”

Vroeg begonnen is vroeg gewonnen.

Als kinderen tussen 0 en 7 jaar onvoldoende bewegen, dan heeft dit een negatieve invloed op de brede ontwikkeling. Dit zien we nu terug bij 23,5% van de kinderen tussen 6 en 11 jaar die bewegingsachterstanden hebben en te dik zijn. Voor het zevende levensjaar zitten namelijk de meeste gevoelige en kritieke periodes om bepaalde functies te ontwikkelen, bijvoorbeeld

• motoriek (0-6 jaar)
• gevoelens
• hechting
• omgaan met leeftijdsgenoten
• waarnemen
• klankontwikkeling
• rekenen
• taal (0-6 jaar)

Deze ontwikkelingsgebieden vormen een significante voedingsbodem voor de persoonsontwikkeling en de ontwikkeling van de zaakvakken en de 21e-eeuwse vaardigheden. In de jonge kind periode (0-6) worden deze functies grotendeels ontwikkeld door het kind te laten spelen, ontdekken en bewegen. Ontwikkelt een kind deze vaardigheden voor het zevende levensjaar niet, dan ontstaan er op latere leeftijd leer- en gedragsproblemen.

Gelukkige en sociale kinderen

Tevens komen tijdens het bewegen ‘gelukshormonen’ vrij; de zogenaamde neurotransmitters Dopamine, Oxytocine, Endorfine en Serotonine. Uiteindelijk willen we allemaal gelukkige en gezonde kinderen die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen succesvolle toekomst. Dit bereiken we niet door kinderen zittend onderwijs te laten volgen, maar dit kunnen we wel bereiken door onderwijs aan te bieden vanuit de essentie van kinderen: beweeglijkheid, nieuwsgierigheid en de intrinsieke motivatie om de wereld te ontdekken. (2)

Dansen maakt je niet alleen vrolijker, maar ook socialer. Bij dansen met een ander kind of met de klas, raken kinderen elkaar ook aan waardoor het hormoon oxytocine vrijkomt. Dit hormoon zorgt voor een verlaging van de bloeddruk, het hartritme en de hoeveelheid cortisol (stresshormoon). Dansen zorgt daarmee voor een vermindering van stress en een toename van sociaal gedrag. In het artikel “Why dancing feels so good” legt danspsycholoog Dr Peter Lovatt uit waarom dansen zo goed voor je is:

“You appear to get a much bigger release of endorphins when you dance than during other forms of exercise; it also connects with the emotional centres in the brain. For many people, dancing prompts an emotional release – often that’s uncomplicated happiness, while for some it can make them cry. It’s cathartic – a letting go of pent-up emotions.” – dans psycholoog Dr Peter Lovatt

Daarom pleiten wij voor bewegend en dansend leren. Voor alle kinderen in Nederland. Met een groeiend team van Taal- en Rekendans® docenten werken wij eraan om persoonlijk aanwezig te zijn op alle voorscholen, peuterspeelzalen, peutergroepen en kleutergroepen in Nederland. Mailt u mij gerust voor meer informatie over de lessen, over de docenten, ondersteunende onderzoeken of hulp bij het regelen van financiering. Lenneke Gentle: grondlegger van Taal- en Rekendans start@studioswing.nl

 

Bewegend leren heeft de toekomst!

1 www.scientificamerican.com/article/the-neuroscience-of-dance/

2 Ratey en Hagerman 2009: Fit! Bewegen voor een beter brein.